Lažno prijavljivanje kao krivično delo

Zbog štetnih posledica koje može imati lažno prijavljivanje nekog lica ili lažno prijavljivanje izvršenja nekog krivičnog dela, zakonodavac je takve radnje inkriminisao u čl.334.Krivičnog zakonika.

Ranije, nisu bile retke prilike kada su ljudi jedno drugog lažno prijavljivali kako bi na taj način jedno drugom zlo naneli, kada su „zamajavali“ državne organe da je učinjeno neko krivično delo ili kada su drugom „podmetali“ da je učinilac nekog krivičnog dela, koje su sami učinili. Takođe, ne retko su se pojedinci žrtvovali tako što su prihvatali krivicu za određeno krivično delo, kako bi istu otklonili od svog bližnjeg.

Zbog navedenog, ali i iz drugih razloga zakonodavac je ovo krivično delo definisao na sledeći način:

Ko prijavi određeno lice da je učinilo krivično delo za koje se goni po službenoj dužnosti, a zna da to lice nije učinilac tog dela, kazniće se zatvorom od tri meseca do tri godine.

Kaznom iz stava 1. ovog člana kazniće se i ko podmetanjem tragova krivićnog dela ili na drugi način izazove pokretanje krivičnog postupka zbog krivičnog dela za koje se goni po službenoj dužnosti protiv lica za koje zna da nije učinilac tog dela.

Ko sam sebe prijavi da je učinio krivično delo za koje se goni po službenoj dužnosti, iako zna da ga nije učinio, kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do jedne godine.

Kaznom iz stava 3. ovog člana kazniće se i ko prijavi da je učinjeno krivično delo za koje se goni po službenoj dužnosti, iako zna da to delo nije učinjeno.

Dakle, ovo krivično delo ima više oblika i to:lažno prijavljivanje drugog ili sebe; podmetanje tragova krivičnog dela i lažno prijavljivanje krivičnog dela.

Izvršilac ovog krivičnog dela može biti svako lice, a u pogledu vinosti potreban je umišljaj koji se ogleda u svesti da se protiv određenog lica ili samog sebe podnosi lažna prijava o izvršenju krivičnog dela.

Lažno prijavljivanje kao radnja predstavlja saopštavanje nadležnim organima ili nekom drugom organu o izvršenju krivičnog dela, njihovo upoznavanje sa izvršenjem dela. Naravno, to se može učiniti pismeno, usmeno i na drugi način, ali je neophodno da učinilac dela dostavi neposredno ili posredno lažnu prijavu nekom od organa koji su po zakonu nadležni za krivično gonjenje.

Lažna prijava, ukoliko se prijavljuje drugi, mora se odnositi na određeno lice. Ona mora sadržati takva obaveštenja na osnovu kojih nadležni organ može zaključiti koje se lice prijavljuje kao učinilac krivičnog dela.

Da bi delo bili izvršeno, prijava mora biti lažna i da lice koje podosi pirajavu je svesno da onaj na koga se prijava odnosi nije učinilo krivično delo. Ukoliko je podnosilac prijave imao osnova da veruje da je lice koje je prijavilo izvršilo krivično delo pa u tom uverenju podnosi prijavu, neće naravno odgovarati za ovo krivično delo. Naravno, ukoliko neko lažno prijavi neko lice a ispostavi se da je ono zaista učinilac tog dela, neće odgovarati kao i u slučaju kada se prijava odnosi na teži oblik krivičnog dela koje je stvarno učinjeno u osnovnom obliku.

Da bi postojalo krivično delo, lažna prijava mora da se odnosi na krivično delo koje se goni po službenoj dužnosti. Prilikom prijave dela ne mora se u prijavi navesti o kojem je delu reč, a posebno koja je zakonska kvalifikacija, već je dovoljno da se navedeu okolnosti iz kojih proizilazi izvršenje dela.

Drugi oblik ovog krivičnog dela postoji kada se podmetanjem tragova krivićnog dela ili na drugi način izazove pokretanje krivičnog postupka zbog krivičnog dela za koje se goni po službenoj dužnosti protiv lica za koje zna da nije učinilac tog dela. Radnja ovog oblika krivinog dela sastoji se u podmetanju tragova ili u nekoj drugoj delatnosti kojom se izaziva pokretanje krivičnog postupka protiv nekog lica. Prema našoj pravnoj nauci, podmetanje tragova je stvaranje utiska, putem nekih objektivnih indicija, da je određeno lice izvršilo krivično delo. Načini izvršenja su brojni. Na primer: ostavljanje na mestu izvršenja nekog krivičnog dela nekih tragova koji neko lice povezuju sa tim krivičnim delom (neki odevni predmet, tragove obuće prijavljenog lica, lične stvari koje se mogu prepoznati kao vlasništvo lica kome se podmeće izvršenje krivičnog dela). Zakonodavac predviđa, kako smo gore naveli, drugi način kojim se kod nadležnih organa stvara sumnja da je određeno lice izvršilo krivično delo. Prema pravnoj nauci, podmetanje tragova krivičnog dela je oblik indirektnog lažnog prijavljivanja. Kod ovog oblika krivičnog dela učinilac treba da je svestan da za nevino lice, stvara lažan utisak da je učinio krivično delo. Ovaj oblii dela je svršen kada je zbog podmetanja tragova ili druge delatnosti, protiv određenog lica pokrenut krivični postupak.

Kao radnje predmetnog krivičnog dela, Zakonik predviđa i slučaj ako neko sam sebe prijavi da je učinio krivično delo za koje se goni po službenoj dužnosti, iako zna da ga nije učinio. U ovom slučaju jasno je da i ovo nije dozvoljeni način postupanja pošto se i na ovaj način rad državnih organa može skrenuti u pogrešnom smeru, te na taj način onemogućiti ili otežati pronalaženje stvarnog učinioca krivičnog dela.

Kao zadnji oblik krivičnog dela lažno prijavljivanje, Zakonik propisuje slučaj kada neko prijavi da je učinjeno krivično delo za koje se goni po službenoj dužnosti, iako zna da to delo nije učinjeno.

U odnosu na prethodno navedene oblike, ovaj oblik dela se razlikuje po tome što se kod nadležnih organa stvara pogrešno uverenje da je izvršeno određeno krivično delo koje se goni po službenoj dužnosti, ali se u podnetoj prijavi ne ukazuje, ni posredno ni neposredno, na mogućeg učinioca krivičnog dela. Motiv izvršenja nije element ovog krivičnog dela, međutim, ovo se najčešće čini kako bi se nadlaženi organi naveli na pogrešan put i time otežalo ili sprečilo otkrivanje stvarno izvršenog krivičnog dela. Delo je svrešeno kada je nadležni organ primio lažnu prijavu o izvršenju nekog krivičnog dela za koje se goni po službenoj dužnosti. Kao i u prethodnim slučajevima, izvršilac dela može biti svako lice, dok je u pogledu vinosti potreban umišljaj koji obuhvata svest da se prijavljuje izvršenje dela za koje se zna da nije izvršeno.

Zanimljivo je pitanje da li za ovo krivično delo može odgovarati i okrivljeni koji je u svojoj odbrani lažno prijavio drugo lice da je učestvovalo u izvršenju krivičnog dela za koje on odgovara ili u nekom drugom krivičnom delu. To se pitanje vezivalo za pravo okrivljenog da u postpku koji se vodi protiv njega ne iznosi istinu i da ne odgovara za davanje lažnog iskaza. Iz toga se izvlačio zaključak da lažno iskazivanje okrivljenog može sadržavati i prijavljivanje nevinog lica kao učinioca krivičnog dela, da je to obuhvaćeno njegovim pravom na odbranu, a da je zadatak nadležnih organa da vode računa da se protiv nevinog lica ne pokreće krivični postupak.

U našoj pravnoj nauci, među priznatijim teoretičarima postoji shvatanje da pravo na odbranu okrivljenog nije neograničeno. Naprotiv, ono je upravo ograničeno zakonskim pravima drugih lica. Dakle, kada okrivljeni prijavljuje nevina lica da su učinioci krivičnih dela, a pri tom je svestan da usled toga protiv njih može biti pokrenut krivični postupak, on prekoračuje pravo da se u svojoj odbrani služi neistinama, u kom slučaju to više nije samo zaštita sebe već i napad na slobode i prava drugih lica, zbog čega on treba da odgovara i za lažno prijavljivanje.

dipl.pravnik Aleksandar Milošević