Predlog zakona o izmenama i dopuni Zakona o upravljanju otpadom

U skupštinskoj proceduri nalazi se Predlog zakona o izmenama i dopuni Zakona o upravljanju otpadom.

Zakon o upravljanju otpadom (“Sl. glasnik RS”, br. 36/2009, 88/2010 i 14/2016) uređuje: vrste i klasifikacija otpada; planiranje upravljanja otpadom; subjekti upravljanja otpadom; odgovornosti i obaveze u upravljanju otpadom; organizovanje upravljanja otpadom; upravljanje posebnim tokovima otpada; uslovi i postupak izdavanja dozvola; prekogranično kretanje otpada; izveštavanje o otpadu i baza podataka; finansiranje upravljanja otpadom; nadzor, kao i druga pitanja od značaja za upravljanje otpadom.

Prema predlagaču, izmene i dopune ovog zakona  su neophodne iz sledećei razloga:

Proces pridruživanja Evropskoj uniji, usvajanje pravnih tekovina EU, a posebno njihova primena, ima značajan uticaj na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou. Iskustva iz zemalja članica, stečena tokom procesa pridruživanja Evropskoj uniji, pokazuju da je efikasna, odgovarajuća i blagovremena pripremna faza na svim nivoima, preduslov za uspešnu strategiju pridruživanja. Oko jedne trećine propisa Evropske unije se odnose ili utiču na političke, privredne ili tehničke aspekte zaštite životne sredine i imaju značajan uticaj na nacionalnom, regionalnom i lokalnom nivou, a 26% ukupnih troškova aproksimacije u oblasti životne sredine proizilazi iz propisa EU u oblasti upravljanja otpadom.   U martu 2016. godine donet je Zakon o izmenama i dopunama Zakona o upravljanju otpadom („Službeni glasnik RS”, broj 14/16) kojim je izvršeno prenošenje odredbi određenog broja EU propisa i to: Okvirne direktive o otpadu 2008/98/ES, Direktive o deponovanju 1999/31/EC, delom Direktive o industrijskim emisijama 2010/75/EC – u delu koji se odnosi na insineraciju i Direktive o odlaganju PCB i PCT 96/59/ ES. Ovim usklađivanjem prenet je u nacionalno zakonodavstvo niz odredbi koje se odnose na princip cirkularne ekonomije koji promoviše upotrebu otpada kao resursa.

Propis koji je u neposrednoj vezi sa predloženim izmenama zakona je Pravilnik o kategorijama, ispitivanju i klasifikaciji otpada („Službeni glasnik RS”, br. 56/10 i 81/10).

Ono što predstoji pored dostizanja dalje pune transpozicije jeste i ostvarivanje pune implementacije propisa u oblasti upravljanja otpadom kao važnog segmenta u procesu pridruživanja Republike Srbije EU. Upravo jedan od ključnih razloga za predlaganje izmena i dopuna ovog zakona je postizanje pune i efikasne implementacije propisa.

Predloženim izmenama i dopunama vrši se međusobno usklađivanje i povezivanje odredbi radi efikasnije implementacije, i to člana 38. stav 9. i člana 71. stav 4. i stav 5. Zakona o upravljanju otpadom, u pogledu dozvoljenog uvoza neopasnog otpada radi tretmana, odnosno ponovnog iskorišćenja, i zabrane uvoza otpada radi iskorišćenja u energetske svrhe.

U skladu sa postojećim članom 71. stav 4. važećeg Zakona o upravljanju otpadom neopasan otpad se može uvoziti radi tretmana odnosno ponovnog iskorišćenja pod uslovom da postoji postrojenje za tretman odnosno ponovno iskorišćenje tog otpada. Međutim, u skladu sa stavom 5. istog člana zabranjen je uvoz otpada radi odlaganja i iskorišćenja u energetske svrhe u skladu sa ovim zakonom.

Takođe, postojećim članom 71. stav 5. važećeg Zakona o upravljanju otpadom, propisana je zabrana uvoza otpada radi iskorišćenja u energetske svrhe, dok je članom 38. stav 9. propisano da određena postrojenja mogu ponovno iskoristiti uvezen neopasan otpad za sopstvene potrebe. Ovim izmenama i dopunama Zakona o upravljanju otpadom otklonila bi se nedovoljna usklađenost navedenih odredbi i olakšala implementacija propisa.

U važećem članu 38. stav 9. važećeg Zakona o upravljanju otpadom je bila nedovoljno jasno propisana vrsta postrojenja koja mogu ponovno iskoristiti uvezen neopasan otpad za sopstvene potrebe.   Predloženim izmenama i dopunama predviđeno je preciziranje člana 38. stav 9. Zakona o upravljanju otpadom u pogledu postrojenja koja u obavljanju svoje delatnosti vrše ko-insineraciju otpada, a za koja se izdaje integrisana dozvola, da mogu ponovno da iskoriste otpad kao osnovno ili dodatno gorivo radi dobijanja materijalnih proizvoda, u skladu sa dozvolom nadležnog organa, na osnovu ovog zakona i propisa kojima se uređuje integrisano sprečavanje i kontrola zagađivanja životne sredine.

Predloženim izmenama i dopunama postojećeg zakona predviđena je izmena stava 5. člana 71. Tako da se postojeća formulacija menja i glasi: „Zabranjen je uvoz otpada radi insineracije, ko-insineracije i odlaganja.”. Ova izmena je predložena radi preciznog usklađivanja sa značenjem izraza iz člana 5. postojećeg Zakona o upravljanju otpadom.

Insineracija (spaljivanje) jeste termički tretman otpada u stacionarnom ili mobilnom postrojenju sa ili bez iskorišćenja energije proizvedene sagorevanjem čija je primarna uloga termički tretman otpada, a koji obuhvata i pirolizu, gasifikaciju i sagorevanje u plazmi.

Ko-insineracija (su-spaljivanje) je termički tretman otpada u stacionarnom ili mobilnom postrojenju čija je primarna uloga proizvodnja energije ili materijalnih proizvoda i koji koristi otpad kao osnovno ili dodatno gorivo ili u kojem se otpad termički tretira radi odlaganja.

Odlaganje otpada jeste bilo koja operacija koja nije ponovno iskorišćenje otpada, čak i kada ta operacija ima za sekundarnu posledicu nastajanje supstance ili energije.

Radi međusobno usklađivanja i povezivanja odredbi i efikasnije implementacije, i to člana 38. stav 9. i člana 71. Zakona o upravljanju otpadom, predloženo je da se posle stava 5. doda nov stav 6. koji glasi: „Izuzetno od stava 5. dozvoljen je uvoz neopasnog otpada radi ponovnog iskorišćenja za sopstvene potrebe u postrojenjima koja u obavljanju svoje delatnosti vrše ko-insineraciju otpada iz člana 38. stav 9, u skladu sa ovim zakonom.”

Ovakvim rešenjem obezbeđuje se zaštita prirodnih resursa i korišćenje otpada kao isplativijeg resursa, za proizvodnju materijalnog proizvoda. Predložene izmene su u skladu sa principom cirkularne ekonomije.

Princip cirkularne ekonomije podrazumeva prelazak sa linearne na cirkularnu ekonomiju, odnosno sa linearnog na cirkularni sistem upravljanja otpadom, što podrazumeva što veću ponovnu upotrebu otpada, odnosno maerijala i proizvoda koji su završili svoj „životni ciklus” i što manje korišćenje prirodnih, posebno neobnovljivih, resursa. Privreda razvijenih zemlja sve više teži primeni principa cirkularne ekonomije. Uvođenje principa cirkularne ekonomije u svim segementima pa i u segmentu upravljanja otpadom predstavlja šansu za privredni razvoj Republike Srbije, otvaranje novih „zelenih” radnih mesta i povećanje konkurentnosti privrede. Prema odredbi člana 5. tačka 21) Zakona o upravljanju otpadom definisano je ponovno iskorišćenje otpada: „Ponovno iskorišćenje otpada je svaka operacija čiji je glavni rezultat upotreba otpada u korisne svrhe kada otpad zamenjuje druge materijale koje bi inače trebalo upotrebiti za tu svrhu ili otpad koji se priprema kako bi ispunio tu svrhu, u postrojenju ili šire u privrednim delatnostima (R lista predstavlja neiscrpnu listu operacija ponovnog iskorišćenja).”   Prema odredbi člana 5. tačka 32) definisana je ko-insineracija (su- spaljivanje): „Ko-insineracija (su-spaljivanje) je termički tretman otpada u stacionarnom ili mobilnom postrojenju čija je primarna uloga proizvodnja energije ili materijalnih proizvoda i koji koristi otpad kao osnovno ili dodatno gorivo ili u kojem se otpad termički tretira radi odlaganja.” Navedene definicije su usklađene sa Okvirnom direktivom o otpadu 2008/98/EC. U skladu sa Aneksom II Direktive definisane su operacije ponovnog iskorišćenja – R operacije u članu 5. i Prilogu 6. Pravilnika o kategorijama, ispitivanju i klasifikaciji otpada U skladu sa ovim pravilnikom za potrebe određivanja R operacije kod tretmana otpada u postrojenjima koja obavljaju delatnost ponovnog iskorišćenja (npr. cementne peći) relevantna je operacija R1- Korišćenje otpada prvenstveno kao goriva ili drugog sredstva za proizvodnju energije.   U praksi država članica EU i prema analizama i tumačenjima primene R operacija kod uvoza neopasnog otpada radi ponovnog iskorišćenja (ko- insineracija) osnovna karakteristika operacije iskorišćenja otpada (R1) je da je njen glavni cilj da se otpad korisno upotrebi kao zamena za drugi materijal koji bi se morao koristiti u tu svrhu, čime se čuvaju prirodni resursi, što je propisano članom 5. tačka 21) Zakona o upravljanju otpadom. Načelom hijerarhije upravljanja otpadom (član 6. st. 1. i 4. Zakona o upravljanju otpadom) je propisano da se u primeni načela hijerarhije upravljanja otpadom uzimaju posebno u obzir i princip održivosti, kao i zaštite resursa.   Glavni cilj ponovnog iskorišćenja otpada, u svetlu principa očuvanja resursa, jeste upotreba otpada u korisne svrhe kada otpad zamenjuje druge materijale koje bi inače trebalo upotrebiti za tu svrhu i praktično znači iskorišćenje otpada kao zamene za drugi materijal iz prirode koji bi se inače morao koristiti u tu svrhu, čime se istovremeno čuvaju prirodni resursi zemlje. U ovom slučaju se radi o očuvanju energetskih resursa Srbije, koji su neobnovljivi i daleko skuplji, pa samim tim korišćenje neopasnog otpada kao energenta doprinosi uštedi, kao i smanjenju proizvodnih troškova industrije, i povećanju konkurentnosti na tržištu proizvoda.

Ovaj princip iskorišćenja otpada kao zamene za drugi materijal iz prirode koji bi se morao koristiti u tu svrhu predstavlja jedan od principa cirkularne ekonomije koja podrazumeva vraćanje otpada u životni ciklus, odnosno dobijanje resursa iz otpada uz istovremeno smanje zagađenja životne sredine. Princip cirkularne ekonomije predstavlja veliku razvojnu šansu za Srbiju. To je koncept privrednog razvoja koji obezbeđuje rastući trend privrednih aktivnosti na bazi potreba savremenog društva, a koji istovremeno uzima u obzir održivost resursa njihovom ponovnom upotrebom i očuvanje životnog prostora. Veoma značajno sredstvo za ostvarenje strateških ciljeva održive politike u oblasti cirkularne ekonomije je zaštita resursa i iskorišćenje otpada kao resursa. U tom kontekstu, ovaj princip cirkularne ekonomije trebalo bi da postane potpuno transparentan, usaglašen sa direktivama EU i jedna od pokretačkih snaga razvoja domaće privrede.    Predložena zakonodavna rešenja nemaju negativno dejstvo na privredne subjekte, naprotiv, doprineće efikasnijoj primeni propisa jer se odnose na međusobno usklađivanje i preciziranje odredbi, a takođe istovremeno obezbeđuju zaštitu prirodnih resursa i korišćenje otpada kao isplativijeg resursa. Imajući u vidu značaj pitanja koja su u praksi pokazala neophodnost njihovog preciznijeg uređenja, kao i potrebu međusobnog usklađivanja odredbi radi efikasnije primene propisa, sačinjen je predlog dopuna ovog zakona.

Predlogom je predviđena izmena člana 38. stav 9. tako da glasi da postrojenja koja u obavljanju svoje delatnosti vrše ko-insineraciju otpada, a za koja se izdaje integrisana dozvola, mogu ponovno da iskoriste otpad kao osnovno ili dodatno gorivo radi dobijanja materijalnih proizvoda, u skladu sa dozvolom nadležnog organa, na osnovu ovog zakona i propisa kojima se uređuje integrisano sprečavanje i kontrola zagađivanja životne sredine. Ovim članom je omogućeno korišćenje otpada kao isplativijeg resursa što je je značajno i sa aspekta privrednog razvoja i sa aspekta zaštite životne sredine.   Predviđena je i izmena člana 71. stav 5. tako što je zabranjen uvoz otpada radi insineracije, ko-insineracije i odlaganja. Dodat je novi stav 6. koji izuzima uvoz neopasnog otpada radi ponovnog iskorišćenja za sopstvene potrebe u postrojenjima koja u obavljanju svoje delatnosti vrše ko- insineraciju otpada iz člana 38. stav 9, u skladu sa ovim zakonom, što predstavlja preciziranje izuzetaka od zabrane u skladu sa sadržinom predloženog člana 38. stav 9. Zakona o upravljanju otpadom.

Izvor:  Izvod iz zakona preuzet iz programskog paketa „Propis Soft“- redakcija Profi Sistem Com-a

Obrazloženje predloga izmena i dopuna sajt Narodne skupštine RS.