Predlog Zakona o nacionalnom DNK registru

U skupštinskoj proceduri nalazi se Predlog Zakona o nacionalnom DNK registru.

Prema čl. 1. predloga ovim zakonom uređuju se uspostavljanje i sadržina nacionalnog DNK registra rezultata forenzičko-genetičke analize dezoksiribonukleinske kiseline za potrebe krivičnog postupka, utvrđivanja identiteta nestalih ili nepoznatih lica i leševa, delova tela, kao i obrada podataka dobijenih forenzičko-genetičkom analizom i druga pitanja od značaja za vođenje Registra.

Što se tiče značenja pojedinih izraza upotrebljenih u ovom predlogu Zakona:

1) DNK analiza, odnosno analiza dezoksiribonukleinske kiseline, u smislu ovog zakona, jeste forenzičko-genetička analiza biološkog materijala, izvršena za potrebe krivičnog postupka ili postupka utvrđivanja identiteta, kojom se dobijaju DNK profili, koji se unose u Registar;

2) lokus je određeni specifični deo molekula DNK;

3) alel je varijanta određenog lokusa;

4) DNK profil je podatak koji predstavlja rezultat DNK analize.

Jedinstveni DNK profil je DNK profil utvrđen analizom nespornog ili spornog biološkog uzorka poreklom od jedne osobe. Mešani DNK profil je DNK profil utvrđen analizom biološkog uzorka poreklom od više od jedne osobe;

5) Evropski standardni set (ESS) označava međunarodno usvojeni skup lokusa;

6) interpolov standardni set lokusa (ISSOL) je međunarodno usvojeni skup lokusa koji koristi Interpol;

7) biološki uzorak, u smislu ovog zakona, je svaki biološki materijal humanog porekla, koji se može dovesti u vezu sa krivičnim delom ili uzorak uzet u cilju utvrđivanja identiteta, na kojem se može izvršiti odgovarajuća DNK analiza;

8) nesporni biološki uzorak je biološki materijal uzet od lica ili leša kome je prethodno utvrđen identitet;

9) sporni biološki uzorak je biološki materijal nepoznatog porekla

Što se tiče svrhe uspostavljanja i samog načina upravljanja registrom registar vodi ministarstvo nadležno za unutrašnje poslove preko nadležne forenzičke službe.

Ministarstvo je odgovorno za tačnost podataka iz Registra. Registar se uspostavlja za potrebe vođenja krivičnog postupka i utvrđivanja identiteta nestalih ili nepoznatih lica i leševa i delova tela.

Podaci iz Registra mogu se obrađivati samo na način da bi se postigla svrha obrade za koju su podaci prikupljeni, odnosno nije dozvoljena obrada podataka na osnovu koje se mogu ustanoviti fizičke, biohemijske, fiziološke ili psihološke karakteristike, odnosno specifične nasledne osobine.

Ažuriranje i brisanje, rokovi čuvanja i mere zaštite podataka u Registru, propisani su posebnim zakonom kojim se uređuju evidencije i obrada podataka u oblasti unutrašnjih poslova.

Podaci iz Registra mogu se razmenjivati i prenositi međunarodnim organizacijama, odnosno državama, u skladu sa ovim i drugim zakonom.

Registar sadrži:

1) Bazu DNK profila utvrđenih iz nespornih bioloških uzoraka;

2) Bazu DNK profila utvrđenih iz spornih bioloških uzoraka;

3) Baza DNK profila utvrđenih u krivičnim postupcima dostavljenih iz svih DNK labaratorija iz Republike Srbije.

Baza DNK profila utvrđenih iz nespornih bioloških uzoraka sadrži:

1) Zbirka DNK profila lica nad kojima je izvršena forenzička registracija;

2) Zbirka DNK profila lica kojima je sud odlukom o izricanju krivične sankcije odredio uzimanje uzorka;

3) Zbirka DNK profila lica osuđenih za krivična dela određena u zakonu kojim se uređuju posebne mere za sprečavanje vršenja krivičnih dela protiv polne slobode prema maloletnim licima;

4) Zbirka DNK profila koji su dostavljeni od strane nadležnih organa u okviru međunarodne policijske ili pravosudne saradnje;

5) Zbirka DNK profila utvrđenih radi eliminacije sumnje.

Baza DNK profila utvrđenih iz spornih bioloških uzoraka sadrži:

1) Zbirka jedinstvenih DNK profila lica kojima se utvrđuje identitet, kao i DNK profila drugih lica dostavljenih u svrhu njihove identifikacije;

2) Zbirka jedinstvenih DNK profila leševa kojima se utvrđuje identitet;

3) Zbirka jedinstvenih DNK profila koji su dobijeni iz spornih bioloških uzoraka;

4) Zbirka DNK profila koji su dostavljeni od strane nadležnih organa u okviru međunarodne policijske ili pravosudne saradnje;

5) Zbirka mešanih DNK profila.

Baza DNK profila utvrđenih u krivičnim postupcima dostavljenih iz svih DNK laboratorija iz Republike Srbije sadrži:

1) Zbirku registrovanih DNK laboratorija koja sadrži: naziv laboratorije, adresu, podatke za kontakt i podatke o akreditaciji;

2) Zbirku utvrđenih DNK profila iz nespornih bioloških uzoraka u trenutku dostavljanja podataka u Registar;

3) Zbirku utvrđenih jedinstvenih DNK profil

Prema predlogu rok za uspostavljanje registra je dve godine od dana stupanja na snagu ovog zakona.

Kako se navodi u obrazloženju predloga prema Nacionalnom programu za integraciju u Evropsku uniju (NPI), koji je donela Vlada Republike Srbije 2008. godine, u okviru policijske saradnje i borbe protiv organizovanog kriminala, među kratkoročnim prioritetima predviđeno je formiranje nacionalne DNK baze podataka, a takođe, između ostalog i omogućavanje uslova za poštovanje standarda Interpola.

I Interpol i Evropol su usvojile standarde postupanja u razmeni DNK podataka i oni su od 2010. godine isti. Sa druge strane, Nacionalni kriminalističko-tehnički centar, Uprave kriminalističke policije, u Direkciji policije, MUP Republike Srbije, tesno sarađuje sa ENFSI – jem i punopravni je član te mreže još od 2009. godine.

Jedan od inicijatora programa usvajanja standarda ISO 17025, u programu EMFA 2 je upravo ova visokocenjena međunarodna organizacija i MUP Republike Srbije je, u skladu sa važećim odlukama ministra unutrašnjih poslova, uspešno završio akreditaciju DNK laboratorije. U isto vreme, ova unutrašnja organizaciona jedinica MUP već vodi određene evidencije na osnovu Zakona o policiji i vlasnik je prestižnih GEDNAP sertifikata za koje apliciraju svi forenzički centri u svetu, ne samo u Evropi, tako da kao referentna laboratorija, ima jednake tehničke kapacitete evropskim i svetskim, i već ima potrebne minimalne kapacitete za sprovođenje ovog zakona neophodna su minimalna poboljšanja materijalnih i ljudskih resursa za puno sprovođenje, ali je najvažnije da osnova za to već postoji, i to na operativnom nivou.

Uvođenje biološkog veštačenja metodom DNK analiza u policijsku, tužilačku i sudsku praksu pruža neograničene mogućnosti za otkrivanje nepoznatih izvršilaca krivičnih dela uz istovremenu mogućnost eliminisanja pojedinih osumnjičenih kao izvršilaca krivičnih dela. Ova metoda koristi se i radi utvrđivanja identiteta nepoznatih, nestalih osoba i identifikacije leševa.

Pri izradi Predloga zakona sagledana je Preporuka br. (92) 1 Saveta Evrope o zaštiti genetičke privatnosti. Takođe, odredbe Predloga zakona usaglašene su i sa međunarodnim dokumentima koje je ratifikovala naša  zemlja, kao što je Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda.

Posmatrano sa aspekta tereta dokazivanja u krivičnim stvarima, DNK dokaz ima snagu, prema kojoj mogućnost drugačijeg tumačenja ostaje izvan razumne sumnje. Do sada nije zabeležen slučaj u svetu da dve osobe (koje nisu jednojajčani blizanci) imaju isti DNK profil.

Uvođenjem u kriminalističku praksu elektronske baze podataka DNK profila, značajno se povećava mogućnost povezivanja počinioca sa izvršenjem krivičnog dela, dok će osnivanje baze podataka DNK profila doprineti skraćenju trajanja i smanjenju troškova krivičnog postupka.

Donošenjem ovog zakona na jednom mestu bi se sabirali podaci o svim materijalnim tragovima koji sadrže DNK, koji su analizirani u raznim sudskim postupcima, a služili bi za formiranje jedinstvene nacionalne baze podataka. To znači da bi se podaci ove vrste praktično sakupljali u registru, u zavisnosti od slučajeva u kojima se DNK analiza koristi. Sa druge strane, međunarodna zajednica, a posebno EU, Interpol, Evropol insistiraju na ujednačenoj praksi kako bi se efikasno mogli razmenjivati podaci u skladu sa zakonima i međunarodnim sporazumima i ugovorima.

Pored toga, veliki broj država u Evropi i svetu ima operativne DNK baze podataka i vrše razmenu podataka u skladu sa važećim propisima, što je od velikog značaja u borbi protiv terorizma i organizovanog kriminala.

Donošenje ovog zakona je izraz savremenih potreba koje vode ostvarivanju dva značajna cilja. Prvi je stvaranje normativne osnove za efikasniji i ekonomičniji krivični postupak; drugi je obezbeđivanje potpune zaštite ljudskih prava i sloboda zagarantovanih Ustavom i međunarodnim aktima.

U izradi ovog zakona sagledana su rešenja zastupljena u uporednom zakonodavstvu ili pripremnim aktima pojedinih evropskih zemalja i zemalja iz okruženja (Republika Hrvatska, Bosna i Hercegovina i Crna Gora). Vodilo se računa o usklađenosti odredaba ovog zakona sa odredbama Krivičnog zakona, Zakona o krivičnom postupku i zakona koji reguliše zaštitu podataka o ličnosti, sa jedne, kao i sa evropskim pravnim tekovinama, sa druge strane.

 

 

 

Izvor: Izvod iz predloga zakona i obrazloženja – Sajt Narodne skupštine Republike Srbije, www.parlament.gov.rs