Predlog Zakona o zaposlenima u javnim službama

Na sajtu Narodne skupštine Republike Srbije objavljen je Predlog Zakona o zaposlenima u javnim službama ( u daljem tekstu: Zakon) čiji je predlagač Vlada Republike Srbije.

Ovim zakonom uređuju se prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa zaposlenih, odnosno prava i obaveze po osnovu rada u javnim službama koje je osnovala Republika Srbija, autonomna pokrajina, opština, grad ili gradska opština u skladu sa zakonom kojim se uređuje osnivanje i rad javnih službi, osim u javnim preduzećima i privrednim društvima osnovanim za obavljanje delatnosti u oblastima u kojima se osnivaju javne službe.

Odredbe ovog zakona primenjuju se i na zaposlene u organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja i drugim pravnim licima koje se osnivaju ili deluju u skladu sa propisima o javnim službama.

Pojedina prava i obaveze iz radnog odnosa mogu se zakonom koji uređuje oblast u kojoj se obavlja delatnost za koju se osniva javna služba urediti i drugačije ako to proizilazi iz prirode poslova javne službe.

Specifičnosti radnopravnog položaja nastavnika i saradnika visokoškolskih ustanova koje proizlaze iz Ustavom zajemčene autonomije univerziteta visokoškolskih i naučnih ustanova, propisuju se zakonom kojim se uređuje visoko obrazovanje, a na ostala pitanja koja se tiču njihovih prava, obaveza i odgovornosti iz radnog odnosa primenjuju se odredbe ovog zakona.

Odredbe ovog zakona ne primenjuju se na zaposlene u javnim službama za koje je zakonom ili aktom nadležnog organa u skladu sa zakonom predviđena obavezna privatizacija.

U smislu ovog Zakona poslodavac je javna služba, organizacija obaveznog socijalnog osiguranja, odnosno pravno lice koje zapošljava ili angažuje lica po osnovu ugovora van radnog odnosa za obavljanje poslova iz delatnosti, odnosno u vezi sa radom javne službe.

Pojmovi upotrebljeni u ovom zakonu imaju sledeće značenje:

1) zaposleni je fizičko lice koje obavlja rad za poslodavca na osnovu ugovora o radu;

2) radno mesto je određenje za naziv posla koji je sadržan u aktu o sistematizaciji radnih mesta javne službe;

3) opšti akt je kolektivni ugovor, odnosno pravilnik o radu kojim se uređuju prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa u skladu sa zakonom;

4) dodatni rad je rad u radnom odnosu i van radnog odnosa koje zaposleni obavlja za drugog poslodavca.

Zakonom su definisana načela delovanja zaposlenih u javnim službama i to:

– Zakonitost, nepristrasnost i politička neutralnost u obavljanju poslova,

– Dostupnost informacija o radu zaposlenih u javnoj službi,

– Obaveza profesionalnog i primerenog odnosa prema korisnicima javnih službi,

– Ekonomično korišćenje sredstava.

Prava zaposlenih u javnoj službi definisana ovim zakonom su:

– Pravo na jednaku dostupnost radnih mesta,

– Pravo na uslove rada koji mu neće ugroziti život i zdravlje, na tehničke i druge uslove potrebne za rad i na zaštitu od pretnji, napada i svih drugih vrsta ugrožavanja bezbednosti i zdravlja na radu i na poštovanje njegove ličnosti.

– Pravo na vrednovanje radne uspešnosti,

– Pravo na primanja u skladu sa zakonom i opštim aktom,

– Pravo na odmore i odsustva u skladu sa zakonom i opštim aktom,

– Pravo na stručno usavršavanje,

– Pravo na Profesionalno napredovanje ,

– Pravo na zaštitu od zlostavljanja i diskriminacije na radu,

– Pravo prigovora i pravo na sudsku zaštitu,

– Pravo na sindikalno i profesionalno udruživanje i štrajk,

– Druga prava u skladu sa opštim aktom.

Obaveze zaposlenih u skladu sa Zakonom su:

– Profesionalno postupanje,

– Odgovornost za rad,

– Izvršenje naloga,

– Premeštaj na drugo radno mesto i u drugo mesto rada,

– Dodatno opterećenje na radu

– Poštovanje radnog vremena.

Deo V Zakona nosi naziv Sprečavanje sukoba interesa i propisuje zabranu primanja poklona i korišćenja rada u javnoj službi, uređuje sukob interesa u smislu dodatnog rada kod drugog poslodavca, kao i ograničenje osnivanja privrednih društava, javnih službi i bavljenja preduzetništvom.

Predloženim čl. 30. do 32. uređuju se pitanja koja se odnose na Pravilnik o organizaciji i sistematizaciji poslova. Pravilnikom se utvrđuju organizacioni delovi u javnoj službi, radna mesta u organizacionim delovima kao i način određivanja naziva radnih mesta, opis poslova koji se obavljaju na radnim mestima, stepen stručne spreme, odnosno obrazovanja potrebno za obavljanje poslova radnog mesta, broj izvršilaca  i drugi posebni uslovi za rad na tim poslovima. Pored toga, predviđena je povezanost Pravilnika sa aktom Vlade odnosno Uredbom o Katalogu radnih mesta u javnim služama i drugim organizacijama u javnom sektoru. Uvodi se obaveza da se pri izradi akata o sistematizaciji primenjuje načelo racionalnosti, funkcionalnosti i efikasnosti uz uvažavanje i primenu svih propisanih standarda u određenim oblastima i poštovanje usvojenih kadrovskih planova, pa s tim u vezi se utvrđuje i da broj rukovodećih radnih mesta uključujući i direktora javne službe ne može biti veći od 20% (čl. 30. i 31.). Predviđeno je da Pravilnik donosi direktor javne službe uz prethodno pribavljenu saglasnost organa upravljanja i nakon zatraženog mišljenja sindikata.

Odredbama čl. 33. do čl. 35., uvodi se obaveza donošenja kadrovskog plana. Propisano je se da se planiranje kadrova u javnoj službi vrši kadrovskim planom javne službe koji donosi direktor u roku od 30 dana od dana usvajanja finansijskog plana javne službe i koji mora da bude usaglašen sa obezbeđenim finansijskim sredstvima. Definiše se kada poslodavac može da popuni slobodno radno mesto zasnivanjem radnog odnosa na neodređeno vreme s tim da ako se u roku jedne godine od zasnivanja radnog odnosa utvrdi da je radni odnos zasnovan suprotno navedenom, zaposlenom se otkazuje ugovor o radu, uz omogućavanje zaposlenom da se izjasni o razlozima za otkaz ugovora o radu. Naime, radi se o situaciji kada je radni odnos zasnovan suprotno izričitoj zakonskoj odredbi. U smislu ove odredbe, ako je nadležni organ u roku od najduže 1 godine utvrdio da je popunjavanje slobodnog radnog mesta bilo nedopušteno, sa zaposlenim koji je zasnovao radni odnos na tom radnom mestu se raskida radni odnos (član 34). Propisani su uslovi za zasnivanje radnog odnosa, odnosno radnog angažovanje u pogledu zdravstvene sposobnosti (psihičke i fizičke), znanja jezika korisnika usluga ako je to uslov za rad prema zakonu kojim se uređuje rad javne službe i ispunjenje drugih uslova određenih zakonom, drugim propisom ili Pravilnikom (član 35). Predloženim odredbama utvrđuje se da se radni odnos zasniva ugovorom o radu i uređuju osnovni elementi tog ugovora. (član 36).

Članom 37. predlažu se načini za popunjavanje radnih mesta kod poslodavca.

Odredbama čl. 38-44. uređen je institut premeštaja zaposlenih.

Delom IX. Zakona regulisan je sporazum o preuzimanju, delom X upućivanje na rad kod drugog poslodavca, delom XI. konkursni postupak za popunjavanje radnih mesta.

U čl. 64. do 73. propisane su odredbe koje se odnose na rad u radnom odnosu i van radnog odnosa u javnim službama.  Radni odnos u javnoj službi zasniva se ugovorom o radu, po pravilu na neodređeno vreme a na određeno vreme zasniva se u skladu sa opštim propisima o radu, odnosno u skladu sa zakonom kojim se uređuje rad javne službe kada priroda poslova koji se obavljaju u određenoj javnoj službi opravdava potrebu ograničenog vremenskog trajanja radnog odnosa (čl.64. i 65).

U delu XIII. regulisan je radni odnos direktora javne službe: imenovanje, vd direktora, ugovor sa direktorom, prestanak dužnosti direkotra, udaljenje direktora sa dužnosti, odlučivanje o pravima, obavezama i odgovornostima direktora, kao i zamneici odnosno pomoćnici direktora.

U delu XIV. regulisano je interno tržište rada u javnim službama, a u delu XV. radno vreme, odmori i odsustva.

Članom 90. predviđena je obaveza poslodavca da vodi  evidenciju dolaska i odlaska sa posla zaposlenih, radi ostvarivanja prava i utvrđivanja odgovornosti zaposlenih po osnovu prisustva na radu, s tim da evidenciju radnog vremena zaposlenog koji je privremeno premešten na poslove kod drugog poslodavca u skladu sa ovim zakonom, vodi poslodavac kod koga zaposleni obavlja poslove za vreme privremenog premeštaja i tu evidenciju na kraju tekućeg meseca dostavlja poslodavcu od koga je zaposleni premešten.

Članom 91. propisana je obaveza poslodavca da vodi personalni dosije za svakog  zaposlenog koji sadrži dokumenta koji su u skladu sa zakonom i drugim propisom od značaja za zasnivanje radnog odnosa i ostvarivanje prava i utvrđivanje odgovornosti zaposlenog i koje u toku trajanja radnog odnosa donosi ili pribavlja javna služba, odnosno dostavlja zaposleni. Predviđeno je da se prilikom trajnog preuzimanja zaposlenog personalni dosije dostavlja poslodavcu koji je izvršio preuzimanje, a poslodavac prethodnik u svojoj evidenciji zadržava kopiju dokumenata iz personalnog dosijea.

Članom 92. utvrđena je mogućnost da se kao poseban uslov za rad na određenim radnim mestima u javnoj službi propiše obaveza polaganja stručnog ispita ili obaveza sticanje licence, a program, način polaganja i uslovi za polaganje stručnog ispita za rad u javnoj službi ili sticanje licence, kao i posledice gubitka i oduzimanja licence na radnopravni status zaposlenih propisuju se zakonom kojim se uređuje rad javne službe.

Čl. 93 do 98.  propisane su odredbe koje odnose na vrednovanje radne uspešnosti.

U delu XIX. regulisan je višak zaposlenih, a delom XX. racionalizacija i optimizacija rada javnih službi.

U delu XXI. regulisnao je udaljenje sa rada, a u delu XXII. plata i druga primanja i to: Pravo na platu i druga primanja, Isplata plate, Osnovna plata, Pravo na minimalnu zaradu, Osnovica, Bliža merila za primenu kriterijuma za svrstavanje radnih mesta u platne grupe i platne razrede, Platne grupe, platni razredi i koeficijent radnog mesta, Određivanje koeficijenta pri zasnivanju radnog odnosa, Korektivni koeficijent, Koeficijent zaposlenog koji je trajno premešten na odgovarajuće radno mesto u istoj službi, Koeficijent zaposlenog koji je privremeno premešten na odgovarajuće radno mesto u istoj javnoj službi, Koeficijent kod preuzimanja u drugu javnu službu, Koeficijent pripravnika, Pravo na koeficijent po osnovu napredovanja, Uvećana plata, Pravo na naknadu plate, Pravo na naknadu troškova prevoza, Pravo na naknadu drugih troškova, Otpremnina zbog odlaska u penziju, Otpremnina zaposlenog koji je utvrđen viškom zaposlenih, Otpremnina zaposlenog kome prestaje radni odnos usled racionalizacije i optimizacije, kao i Druga primanja prema zakonu kojim se uređuje oblast rada.

U delu XXIII. regulisan je prestanak radnog odnosa i to:

– Prestanak radnog odnosa sporazumom

– Prestanak radnog odnosa po sili zakona

– Otkaz koji daje zaposleni

– Otkaz koji daje poslodavac

– Otkaz zbog radne sposobnosti zaposlenog i njegovog ponašanja

– Otkaz zbog prestanka ispunjavanja zdravstvenih uslova za rad

– Otkaz zbog neostvarivanja očekivane radne uspešnosti

– Otkaz zbog težih povreda obaveza iz radnog odnosa, odnosno povreda radne discipline

– Postupak pre prestanka radnog odnosa i izricanje drugih mera

– Otkaz zbog potreba poslodavca

– Uloga sindikata u postupku otkaza

U delu XXIV. regulisana je odgovornost zaposlenih za lakše povrede obaveza iz radnog odnosa.

Lakšim povredama u skladu sa opštim aktom smatra se:

1)učestalo zakašnjavanje, neopravdano odsustvovanje u toku radnog vremena ili učestali raniji odlazak s rada;

2)nesavesno čuvanje službenih spisa ili podataka bez nastupanja štetnih posledica;

3)neopravdan izostanak s rada jedan radni dan;

4)neopravdano neobaveštavanje neposredno pretpostavljenog o razlozima sprečenosti za dolazak na rad u roku od 24 sata od nastanka razloga;

5)povreda pravila struke, odnosno akta o radnoj disciplini u javnoj službi koja nije obuhvaćena nekom od težih povreda obaveza iz radnog odnosa predviđenih u skladu sa zakonom;

6)druge lakše povrede obaveza iz radnog odnosa utvrđene zakonom kojim se uređuje rad javne službe, odnosno opštim aktom.

Za lakše povrede poslodavac može zaposlenom da izrekne jednu od sledećih mera:

1)opomenu;

2)umanjenje plate do 10% njegove osnovne plate za mesec u kome je doneta mera, u trajanju od jednog meseca, koje se izvršava obustavom od plate, odnosno naknade plate.

Poslodavac je dužan da omogući zaposlenom da se izjasni o lakšoj povredi obaveze iz radnog odnosa pre izricanja mere za lakšu povredu, odnosno da razmotri mišljenje sindikata čiji je zaposleni član koje je zaposleni dostavio uz izjašnjenje.

Izricanje mera za lakše povrede obaveze iz radnog odnosa zastareva u roku od tri meseca od dana saznanja za učinjene povrede, odnosno u roku od šest meseci od dana učinjene povrede.

Nadzor nad primenom ovog zakona vrši ministarstvo u čijem delokrugu su radni odnosi i plate u javnim službama.

Inspecijski nadzor nad primenom ovog zakona vrši inspekcija rada, osim ako zakonom kojim se uređuje rad javne službe nije utvrđena nadležnost druge inspekcije.

Delom XXVI. regulisane su kaznene odredbe.

Članom 155. propisan je način utvrđivanja osnovice za obračun i isplatu plata koja se utvrđuje u budžetu Republike Srbije, odnosno u budžetu autonomne pokrajine odnosno jedinice lokalne samouprave za  2019. godinu. Naime, predviđeno je da će se osnovica utvrditi tako da se troškovi za plate i druga primanja zaposlenih u  2019. godini, primenom ovog zakona, kreću u okviru raspoložive mase sredstava za isplatu plata i drugih primanja zaposlenih čije se plate finansiraju iz ovih budžeta, odnosno u visini kojom se početkom primene ovog zakona ne naruša finansijska stabilnost ovih budžeta i kojom se obezbeđuje dugoročna finansijska održivost. Takođe, osnovica za 2019. godinu koja se utvrđuje opštim aktima javnih službi u skladu sa zakonom, utvrdiće se tako da se primenom ovog zakona troškovi za plate i druga primanja zaposlenih u 2019. godini kreću u okviru raspoložive mase sredstava za plate koja je utvrđena odobrenim finansijskim planovima ovih pravnih lica.

Članom 156. propisano je privremeno zadržavanje zatečene plate na dan početka primene ovog zakona. Članom 157. Utvrđeni su rokovi za donošenje podzakonskih akata predviđenih ovim zakonom.

Članom 158. definisana je primena važećih opštih akata poslodavca u smislu da odredbe kolektivnog ugovora koji je na snazi na dan početka primene ovog zakona, a koje nisu u suprotnosti sa ovim zakonom ostaju na snazi do zaključivanja kolektivnog ugovora u skladu sa ovim zakonom i zakonom kojim se uređuje sistem plata u javnom sektoru, odnosno do isteka važenja kolektivnog ugovora,  javne službe su dužne da do početka primene ovog zakona usklade Pravilnik o radu sa odredbama ovog zakona, ukoliko prava, obaveze i odgovornosti zaposlenih iz radnog odnosa na dan stupanja na snagu ovog zakona uređuju pravilnikom o radu.

Članom 159. propisana je obaveza javnih službi da u roku od 90 dana od dana stupanja na snagu ovog zakona  donesu Pravilnik usklađen sa odredbama zakona kojim se uređuje sistem plata u javnom sektoru i ovog zakona kao i da u roku od 30 dana od dana stupanja na snagu Pravilnika donesu rešenja kojim se utvrđuju nazivi radnih mesta čije poslove zaposleni obavljaju u skladu sa nazivima iz Pravilnika, s tim da podatke o radnim mesdtsima sadržanim u navedenim rešenjeimajavne službe prijavljuju u Registar zaposlenih, izabranih, imenovanih i postavljenih lica u javnom sektoru u roku od 30 dana od dana njihovog donošenja. Takođe, javne službe su dužne da donesu rešenja o koeficijentima za zaposlene u skladu sa odredbama ovog zakona do početka primene ovog zakona.

Članom 161. propisano je da danom početka primene ovog zakona na zaposlene prestaju da se primenjuju:

–Zakon o platama u državnim organima i javnim službama („Službeni glasnik RS”, br. 34/01, 62/06 – dr. zakon, 116/08 – dr. zakon, 92/11, 99/11 – dr. zakon, 10/13, 55/13 99/14 i 21/16-dr. zakon);

– Uredba o koeficijentima za obračun i isplatu plata zaposlenih u javnim službama („Službeni glasnik RS”, br. 44/01, 15/02 – dr. uredba, 30/02, 32/02 – ispravka, 69/02, 78/02, 61/03, 121/03, 130/03, 67/04, 120/04, 5/05, 26/05, 81/05, 105/05, 109/05, 27/06, 32/06, 58/06, 82/06, 106/06, 10/07, 40/07, 60/07, 91/07, 106/07, 7/08, 9/08, 24/08, 26/08, 31/08, 44/08, 54/08, 108/08, 113/08, 79/09, 25/10, 91/10, 20/11, 65/11, 100/11,11/12, 124/12, 8/13, 4/14 i 58/14);

– Uredba o korektivnom koeficijentu, najvišem procentualnom uvećanju osnovne plate, kriterijumima i merilima za deo plate koji se ostvaruje po osnovu radnog učinka, kao i načinu obračuna plate zaposlenih u zdravstvenim ustanovama („Službeni glasnik RS”,  br. 100/11, 63/12, 101/12 i 46/13);

– Uredba o naknadama i drugim primanjima zaposlenih u organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja („Službeni glasnik RS”, br. 18/13, 116/14 i 90/15) i

– član 52. Zakona o predškolskom obrazovanju i vaspitanju.

Članom 162. definisan je način okončavanja započetih postupaka odlučivanja o pravima, obavezama i odgovornostima zaposlenih koji su započeti do stupanja na snagu ovog zakona na način da će se isti okončati primenom propisa prema kojima su započeti.

Članom 163. utvrđeno je stipanje na snagu i primena ovog zakona. Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja ovog zakona u „Službenom glasniku Republike Srbije”, a primenjuje se od 1.1.2019. godine, osim odredbi koje se odnose na Pravilnik o organizaciji i sistematizaciji poslova načela za izradu i nadležnosti za njegovo donošenje i obaveze javnih službi vezane za donošenje pravilnika i rešenja utvrđenih članom 159. odredbi koje se odnose na rokove za donošenje podzakonskih akata Vlade. Dok odredbe koje se odnose na vrednovanje radne uspešnosti i posledice vrednovanja, kao i koje se odnose na racionalizaciju i optimizaciju rada javnih službi počinju da se primenjuju od 1. januara 2020. godine.

Predlog Zakona o zaposlenima u javnim službama možete pogledati na sajtu Narodne skupštine Republike Srbije.

 

 

 

 

Izvor: Izvod iz Predloga Zakona i obrazloženja preuzet sa sajta Narodne skupštine Republike Srbije (www.parlament.gov.rs)