Narodna skupština Republike Srbije donela je novi Zakon o zateznoj kamati, objavljen u “Sl. glasniku RS”, br. 119/2012, koji stupa na snagu 25. decembra 2012. godine. Stupanjem na snagu novog zakona prestaje da važi Zakon o visini stope zatezne kamate („Sl. list SRJ”, broj 9/01 i „Sl. glasnik RS”, br. 31/11 i 73/12 – US).
Potreba za novim zakonom u ovoj oblasti, javila se nakon Odluke Ustavnog suda Republike Srbije („Službeni glasnik RS”, br. 73/2012) kojom je utvrđeno da odredba člana 3. stav 1. Zakona o visini stope zatezne kamate („Službeni list SRJ”, broj 9/01 i „Službeni glasnik RS”, broj 31/11), u delu koji glasi: „primenom konformne metode”, nije u saglasnosti sa Ustavom Republike Srbije, ali i zbog zabrane anatocizma („kamate na kamatu“) propisane Zakonom o obligacinim odnosima.
Pri tom navedenom odlukom koja je stupila na snagu 27. jula 2012. godine, nije određen novi metod obračuna, niti to spada u nadležnost Ustavnog suda (mada je bilo jasno da će se primenjivati prost metod obračuna, što se ubrzo nakon donešenja OUS-a odrazilo na izmene zakona koji uređuju posebne oblasti u onom delu koji je propisivao konformni metod (Zakon o poreskom postupku i poreskoj administraciji ili Carinski zakon)).
Pored potrebe da se zakonom jasno precizira metod obračuna zatezne kamate, odmah su se pojavile i brojne nedoumice kao posledica dejstava OUS-a, te se očekivao adekvatan odgovor zakonodavca koji bi trebalo da ih otkloni.
Kao ustavni osnov za donošenje ovog zakona pronađen je u odredbama člana 97. tač. 6. i 7. Ustava Republike Srbije, prema kojima Republika Srbija uređuje i obezbeđuje, pored ostalog, jedinstveno tržište, pravni položaj privrednih subjekata, sistem obavljanja pojedinih privrednih i drugih delatnosti, bankarski i devizni sistem, svojinske i obligacione odnose i zaštitu svih oblika svojine.
Članom 3. ovog zakona propisana je stopa zatezne kamate na iznos duga koji glasi na dinare, utvrđuje se na godišnjem nivou u visini referentne kamatne stope Narodne banke Srbije uvećane za osam procentnih poena.
Pored osporenog metoda obračuna zatezne kamate, kao jedan od razloga za donošenje novog zakonskog rešenja u obrazloženje razloga za donošenje novog zakona, navodi se i nepostojanje posebne odredbe za obračun zatezne kamate na iznos duga koji glasi na stranu valutu u Zakonu o visini stope zatezne kamate (Sl. list SRJ\”, br. 9/2001 i „Sl. glasnik RS“, br. 31/2011 i 73/2012-OUS).
Nakon analize rešenja iz uporednog prava novim zakonom propisano je sledeće rešenje, prema kome stopa zatezne kamate:
– na iznos duga koji glasi na evre, utvrđuje se na godišnjem nivou u visini referentne kamatne stope Evropske centralne banke na glavne operacije za refinansiranje uvećane za osam procentnih poena, dok
– na iznos duga koji glasi na drugu stranu valutu, utvrđuje se na godišnjem nivou u visini referentne/osnovne kamatne stope koju propisuje i/ili primenjuje prilikom sprovođenja glavnih operacija centralna banka zemlje domicilne valute uvećane za osam procentnih poena.
Ukoliko gore navedena referentna/osnovna kamatna stopa, nije utvrđena kao fiksna kamatna stopa, nego je utvrđena u određenom rasponu između minimalne i maksimalne kamatne stope od strane domicilne centralne banke, stopa zatezne kamate utvrđuje se kao aritmetička sredina minimalne i maksimalne referentne/osnovne kamatne stope uvećane za osam procentnih poena.
Takođe, članom 6. novog zakona definisan je metod obračuna zatezne kamate, kao i obračunski period na sledeći način:
Zatezna kamata, obračunava se za kalendarski broj dana perioda docnje u izmirivanju obaveza u odnosu na kalendarski broj dana u godini (365, odnosno 366 dana), primenom prostog interesnog računa od sto i dekurzivnog načina obračuna, bez pripisa obračunate zatezne kamate glavnici istekom obračunskog perioda, prema sledećoj formuli:
k = G x p x d
100 x Gp
gde je:
k – iznos zatezne kamate,
G – iznos duga,
p – propisana godišnja stopa zatezne kamate,
d – kalendarski broj dana docnje u obračunskom periodu,
Gd – kalendarski broj dana u godini (365 – prosta godina, odnosno 366 dana – prestupna godina).
Zatezna kamata, obračunava se za sve kalendarske dane u obračunskom periodu.
Pod obračunskim periodom podrazumeva se period od prvog dana docnje, odnosno promene iznosa duga i/ili promene stope zatezne kamate u periodu docnje za koji se vrši obračun, zaključno sa danom konačnog izmirenja glavnice, odnosno duga.
U obračunskim periodima, primenjuje se stopa zatezne kamate koja je važila u periodu za koji se vrši obračun.
Ukupan iznos zatezne kamate predstavlja zbir obračunate kamate za svaki pojedinačni obračunski period.
Odredbe Zakona o zateznoj kamati neće se primenjivati na dužničko-poverilačke odnose za koje su visina stope i način obračuna zatezne kamate utvrđeni drugim zakonima, kao što su Zakon o poreskom postupku i poreskoj administraciji ili Carinski zakon.