Postupak podnošenja prijave, promene i prestanka osiguranja regulisan je Zakonom o Centralnom registru obaveznog osiguranja (CROSO).
Zakonom o CROSO propisano je da se registracija osiguranika i osiguranih lica u Centralni registar vrši podnošenjem jedinstvene prijave u elektronskom obliku, direktno preko portala CROSO od strane podnosioca jedinstvene prijave. Podnosilac prijave je dužan da se registruje na portalu korišćenjem kvalifikovanog elektronskog sertifikata. Rok za podnošenje prijave je najkasnije pre stupanja zaposlenog i drugog radno angažovanog lica na rad, odnosno u roku od tri radna dana od dana početka obavljanja delatnosti, odnosno od dana prestanka zaposlenja, prestanka obavljanja poslova ili obavljanja delatnosti, odnosno od dana nastale promene u toku osiguranja.
Imajući u vidu da podnosioci prijava već poseduju kvalifikovane elektronske sertifikate, Fond PIO počev od 1. 7. 2021. godine više neće podnositi preko portala CROSO prijave za obveznika podnošenja prijave koje su podnete u zakonom propisanom roku. Izuzetno, Fond će nastaviti podnošenje prijave i nakon ovog datuma samo za fizička lica koja nemaju tehničke mogućnosti za registraciju prijave u elektronskom obliku direktno preko portala CROSO, za nosioce poljoprivrednog domaćinstva, odnosno gazdinstva, kao i za članove njihovih porodica. S tim u vezi, ovlašćeno lice Fonda je u obavezi da obveznika podnošenja prijave, u slučaju da je došao u prostorije Fonda i da želi da prijava koja se podnosi u roku bude podneta od strane zaposlenog u Fondu, uputi da prijavu podnese elektronskim putem preko portala CROSO. Takođe, zaposleni Fonda je u obavezi da, u slučaju kada prijava nije podneta u roku, obveznika podnošenja prijave uputi na mogućnost podnošenja zahteva za utvrđivanje svojstva osiguranika. Po okončanju postupka, Fond će podneti prijavu putem portala CROSO.
Sada važećim odredbama čl.12-24. Zakona o Centralnom registru obaveznog osiguranja (“Sl. glasnik RS”, br. 95/2018 i 91/2019) propisan je postupak registracije osiguranika i osiguranih lica.
Prema navedenim odredbama:
Registracija osiguranika i osiguranih lica u Centralni registar vrši se podnošenjem jedinstvene prijave u elektronskom obliku od strane podnosioca jedinstvene prijave.
Jedinstvena prijava podnosi se najkasnije pre stupanja zaposlenog i drugog radno angažovanog lica na rad, odnosno u roku od tri radna dana od dana početka obavljanja delatnosti, odnosno od dana prestanka zaposlenja, prestanka obavljanja poslova ili obavljanja delatnosti, odnosno od dana nastale promene u toku osiguranja.
Jedinstvena prijava sadrži podatke koji su potrebni za ostvarivanje prava iz obaveznog socijalnog osiguranja, a koji su utvrđeni posebnim propisima.
Dan prijema jedinstvene prijave u Centralnom registru smatra se danom prijema jedinstvene prijave u svim organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja.
Bližu sadržinu i obrazac jedinstvene prijave, način podnošenja jedinstvene prijave, dokaze na osnovu kojih se unose podaci u jedinstvenu prijavu, kao i jedinstvene metodološke principe i jedinstven kodeks šifara za unos podataka u Jedinstvenu bazu propisuje Vlada.
Podnosilac jedinstvene prijave je dužan da se registruje na portalu, odnosno da potvrdi svoj identitet korišćenjem kvalifikovanog elektronskog sertifikata izdatog od ovlašćenog pružaoca usluge od poverenja, u skladu sa zakonom.
Podnosioci jedinstvene prijave iz člana 12. ovog zakona su obveznici podnošenja prijave u skladu sa zakonom, i to:
1) pravno, odnosno fizičko lice ili drugi pravni subjekat koji je obveznik doprinosa (u daljem tekstu: poslodavac), za osiguranike zaposlene;
2) osiguranik koji je sam obveznik plaćanja doprinosa;
3) organ nadležan za vođenje registra privrednih subjekata, organizacija, saveza, udruženja i osiguranika koji u skladu sa zakonom samostalno obavljaju privrednu delatnost;
4) organizacija nadležna za poslove zapošljavanja za osiguranike – korisnike novčane naknade prema propisima o zapošljavanju, kao i za korisnike privremene naknade za raseljena lica sa teritorije Autonomne pokrajine Kosovo i Metohija prema posebnom aktu Vlade;
5) organizacija za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje za korisnike penzije i prava na novčane naknade koja su ova prava ostvarila prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju, kao i za lica uključena u obavezno socijalno osiguranje prema propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju;
6) organizacija za obavezno zdravstveno osiguranje za lica za koja se doprinos za zdravstveno osiguranje plaća iz budžeta Republike Srbije i članove njihovih porodica, za lica koja su uključena u obavezno zdravstveno osiguranje prema propisima o zdravstvenom osiguranju i članove njihovih porodica i za lica za koja republički fond utvrdi svojstvo osiguranog lica u skladu sa zakonom;
7) nadležni organ – prijavu podataka o smrti korisnika penzije;
8) zdravstvena ustanova za novorođeno dete;
9) centar za socijalni rad za korisnike materijalnog obezbeđenja i stalne novčane pomoći;
10) organi jedinica lokalne samouprave za korisnike porodičnih invalidnina po propisima o zaštiti boraca, vojnih invalida i civilnih invalida rata.
Za podnosioca jedinstvene prijave iz stava 1. ovog člana prijavu može podneti lice koje poseduje kvalifikovani elektronski sertifikat, a na osnovu dodeljenog ovlašćenja za rad na portalu, kao i uslužna agencija ukoliko poseduje ovlašćenje za podnošenje jedinstvene prijave izdato od strane podnosioca.
Ovlašćenje za rad na portalu Centralnog registra predstavlja elektronsko ovlašćenje između davaoca ovlašćenja i ovlašćenog lica, kojim se ovlašćeno lice ovlašćuje da u ime i za račun davaoca ovlašćenja, preduzima određene radnje u sistemu Centralnog registra.
Za podnosioca jedinstvene prijave – fizičko lice koji nema tehničke mogućnosti za registraciju prijave u elektronskom obliku, za nosioca poljoprivrednog domaćinstva, odnosno gazdinstva, kao i za članove njihovih porodica, korisnika inostrane penzije, kao i za lica, koja su zdravstveno osigurana po posebnim propisima i po propisima o zdravstvenom osiguranju jedinstvenu prijavu, na osnovu priloženih dokaza, podnosi:
1) ovlašćeni službenik organizacije za obavezno socijalno osiguranje, koji ima kvalifikovani elektronski sertifikat na portalu;
2) ovlašćeni službenik Republičkog fonda za zdravstveno osiguranje putem modifikovane aplikacije.
Sistem Centralnog registra, po prihvatanju registracije u svojoj bazi, generiše potvrdu o izvršenoj prijavi, koju podnosilac jedinstvene prijave može preuzeti putem portala Centralnog registra u PDF formatu.
Potvrda iz stava 1. ovog člana, pored podataka iz jedinstvene prijave, sadrži datum i vreme podnošenja jedinstvene prijave, broj pod kojim je jedinstvena prijava zavedena, spisak potvrđenih dokaza, posebne izjave osiguranika, za koga se prijava podnosi, kao i saglasnost podnosioca prijave sa podacima koje je ovlašćeni službenik organizacije za obavezno socijalno osiguranje uneo u prijavu.
Verodostojnost podataka iz potvrde zaposleni može proveriti uvidom u registrovane podatke putem portala Centralnog registra.
Ukoliko u postupku prihvatanja i registracije prijave u svojoj bazi, utvrdi da za osiguranika ne postoji odjava sa prethodnog osiguranja, a novi osnov osiguranja isključuje prethodni, Centralni registar će prijavu primiti, registrovati i izvršiti programsku odjavu sa prethodnog osiguranja.
Naknadno podnetom odjavom sa obaveznog socijalnog osiguranja od strane obveznika podnošenja ili organizacije obaveznog socijalnog osiguranja sa tačno utvrđenim datumom i osnovom prestanka osiguranja, programska odjava iz stava 1. ovog člana zamenjuje se prijavom odjave sa obaveznog socijalnog osiguranja i unosi u Jedinstvenu bazu podataka Centralnog registra.
Centralni registar po službenoj dužnosti vrši odjavu sa osiguranja u slučaju smrti osiguranika, odnosno osiguranog lica, na osnovu podatka dobijenog od nadležnog organa – danom smrti.
U jedinstvenu prijavu podaci se unose na osnovu odgovarajućih dokaza, odnosno javnih isprava i evidencija propisanih zakonom i propisima donetim za sprovođenje zakona.
Za tačnost podataka unetih u jedinstvenu prijavu, kao i za spisak potvrđenih dokaza, odgovaran je podnosilac prijave.
Podaci o obveznicima doprinosa – poslodavcima i isplatiocima prihoda evidentiraju se preuzimanjem iz registara i evidencija koje vode organi i organizacije nadležni za registraciju lica koja obavljaju određenu delatnost.
Organi i organizacije iz stava 1. ovog člana dužni su da podatke iz registara i evidencija koje vode, dnevno, elektronskim putem prenose u Jedinstvenu bazu.
Sadržinu i način prenosa podataka iz st. 1. i 2. ovog člana propisuje ministar nadležan za poslove finansija.
Organ koji vodi službene evidencije o ličnom stanju građana – podatke o rođenju, smrti, promeni imena i prezimena i promeni pola dužni su da te podatke dostavljaju Centralnom registru elektronskim putem, na dnevnom nivou.
Organ koji vodi službene evidencije o mestu prebivališta dužan je da omogući dostavljanje podataka o prebivalištu građana elektronskim putem, na osnovu pojedinačnih upita Centralnog registra.
Poreska uprava je dužna da Centralnom registru dostavlja ažurne podatke o obračunatim i plaćenim doprinosima za obavezno socijalno osiguranje fizičkih lica – primaoca prihoda i porezu na dohodak građana, na osnovu poreske prijave za porez i doprinose koji se plaćaju po odbitku.
Poreska uprava je dužna da Centralnom registru dostavlja podatke o obračunatim i plaćenim doprinosima za obavezno socijalno osiguranje i porezu na dohodak građana za obveznike samostalnih delatnosti, obveznike koji obavljaju poljoprivrednu delatnost, kao i posebne kategorije obveznika.
Centralni registar nema pravo menjanja podataka koji se odnose na obračunate i plaćene doprinose za obavezno socijalno osiguranje i porez na dohodak građana, već samo pravo dodatne analize i izveštavanja o uočenim nepravilnostima.
Podatke o osnovici, obračunatim i plaćenim doprinosima Centralni registar je dužan dostaviti organizacijama obaveznog socijalnog osiguranja na nedeljnom nivou.
Organizacije obaveznog socijalnog osiguranja podatke o osnovicama i obračunatim i plaćenim doprinosima mogu dobiti i upitom nad bazom podataka Centralnog registra.
Nakon obrade podataka koji se odnose na osnovicu doprinosa, visinu uplaćenog doprinosa i periode na koje se te uplate odnose, Centralni registar će ove podatke za svakog osiguranika na mesečnom nivou prikazati na svom portalu.
Za potrebe obaveznog socijalnog osiguranja, Centralni registar svakom obvezniku doprinosa i osiguranom licu dodeljuje jedinstveni broj.
Jedinstveni broj se koristi u razmeni podataka između Centralnog registra i korisnika podataka.
Sadržinu, način određivanja i dodeljivanja jedinstvenog broja propisuje ministar nadležan za poslove finansija, a uspostavljanje veze jedinstvenog broja sa jedinstvenim matičnim brojem građana i poreskim identifikacionim brojem sporazumno ministar nadležan za unutrašnje poslove i ministar nadležan za poslove finansija.
Izvor: Izvod iz propisa preuzet iz pravne baze Propis Soft, redakcija Profi Sistem Com.
Izvor: Sajt Republičkog fonda za penzijsko i invalidskog osiguranja (www.pio.rs).