Novi nosioci prava javne svojine na objektima koji imaju status kulturnog dobra

Na sajtu Narodne skupštine Republike Srbije objavljen je Predlog zakona o izmenama i dopunama Zakona o javnoj svojini (u daljem tekstu: Predlog zakona).

Predlogom zakona omogućava se da kulturna dobra budu u javnoj svojini autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, ukoliko je to u funkciji ostvarivanje nadležnosti autonomnih pokrajina i jedinica lokalne samouprave. Postoje brojne nepokretnosti sa statusom kulturnog dobra, odnosno spomenika kulture koje za obavljanje svojih nadležnosti koriste organi i organizacije autonomne pokrajine i jedinica lokalne samouprave. Autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave je osnivač većeg broja ustanova obrazovanih sa ciljem korišćenja, upravljanja i održavanja kulturnih objekata, kao dobara od opšteg interesa. Prema Zakonu o kulturnim dobrima („Službeni glasnik RS”, broj 71/94) pravno lice koje koristi i upravlja kulturnim dobrom je dužno da čuva i održava kulturno dobro i sprovodi mere zaštite. Čuvanje i održavanje i sprovođenje mera zaštite iziskuje novčana sredstva koja snosi autonomna pokrajina, odnosno jedinica lokalne samouprave kada je osnivač ustanove i kada jedinica lokalne samouprave koristi kulturno dobro na način da u njima obavlja svoja prava i dužnosti.

Kako dosadašnje rešenje onemogućava, odnosno otežava upravljanje (održavanje, obnavljanje i unapređivanje) na tim nepokretnostima neophodno je pristupiti izmeni zakona. U cilju ekonomičnosti i efikasnog upravljanja i vršenja svojinskih ovlašćenja potrebno je da autonomna pokrajina i  jedinica lokalne samouprave budu nosioci prava javne svojine na objektima koji imaju status kulturnog dobra, na način i pod uslovima propisanim ovim zakonom.

Daje se mogućnost da se kulturna dobra u svojini Republike Srbije daju na korišćenje i upravljanje drugim nosiocima prava javne svojine, ukoliko je to u vezi sa ekonomskim, kulturnim, turističkim ili drugim interesima autonomne pokrajine ili jedinice lokalne samouprave, o čemu odluku donosi Vlada, na predlog Direkcije, s tim da se ove odredbe ne odnose na nepokretnosti u javnoj svojini koje koriste državni organi i organizacije, a namenjene su izvršavanju njihovih nadležnosti.

U Zakonu o kulturnim dobrima stoji:

„1. Nepokretna kulturna dobra

a) Spomenik kulture

Član 19.

Spomenik kulture jeste građevinsko-arhitektonski objekat od posebnog kulturnog ili istorijskog značaja, kao i njegova graditeljska celina, objekat narodnog graditeljstva, drugi nepokretni objekat, deo objekta i celine sa svojstvima vezanim za određenu sredinu, delo monumentalnog i dekorativnog slikarstva, vajarstva, primenjenih umetnosti i tehničke kulture, kao i druga pokretna stvar u njima od posebnog kulturnog i istorijskog značaja.

 b) Prostorno kulturno-istorijska celina

Član 20.

Prostorno kulturno-istorijska celina jeste urbano ili ruralno naselje ili njihovi delovi, odnosno prostor s više nepokretnih kulturnih dobara od posebnog kulturnog i istorijskog značaja.

 v) Arheološko nalazište

Član 21.

Arheološko nalazište je deo zemljišta ili površine pod vodom koji sadrži ostatke građevina i drugih nepokretnih objekata, grobnih i drugih nalaza, kao i pokretne predmete iz ranijih istorijskih doba, a od posebnog su kulturnog i istorijskog značaja.

 g) Znamenito mesto

Član 22.

Znamenito mesto je prostor vezan za događaj od posebnog značaja za istoriju, područje s izraženim elementima prirodnih i radom stvorenih vrednosti kao jedinstvene celine, kao i spomen grobovi ili groblja i druga spomen obeležja koja su podignuta radi trajnog očuvanja uspomene na značajne događaje, ličnosti i mesta iz nacionalne istorije (memorijali), od posebnog kulturnog i istorijskog značaja.“

Takođe, omogućava da predmet izvršenja mogu biti nepokretnosti, na kojima je zasnovana hipoteka, a koje koriste zdravstvene ustanove iz Plana mreža zdravstvenih ustanova, na osnovu odluke Vlade, dok se članom 3. Predloga uvodi mogućnost da se na nepokretnostima koje koriste ustanove iz člana 18. stav 6. Zakona može zasnovati hipoteka na osnovu odluke Vlade, odnosno nadležnog organa autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave, jer dosadašnjim zakonskim rešenjem medicinske ustanove kao npr. banjska lečilišta nisu mogle da uzimaju kredite radi rekonstrukcije postojećih ili izgradnje novih objekata.

Omogućava se društvima kapitala osnovanim u skladu sa propisima o inovacionoj delatnosti, čiji je osnivač ili jedan od osnivača Republika Srbija, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave, odnosno ustanova iz člana 18. stav 6. Zakona, da mogu upravljati nepokretnostima u javnoj svojini pod uslovima koje posebnim aktom odredi osnivač koji je vlasnik nepokretnosti ili da po osnovu ugovora zaključenog sa osnivačem, uz naknadu ili bez naknade, koriste nepokretnosti u javnoj svojini koje im nisu uložene u kapital i da iste daju u zakup u cilju infrastrukturne podrške inovacionim delatnostima. Pored toga, u stavu 3. člana 21. Zakona vrši se skraćenje imena Republičke direkcije za imovinu Republike Srbije iz razloga što je to izvršeno u članu 1. stav 2. Predloga zakona.

Uvodi se  mogućnost da pored poreskog ili drugog nadležnog organa, procenu tržišne vrednosti nepokretnosti vrši i licencirani procenitelj, što može biti od značaja prilikom procene nepokretnosti koje nisu često u prometu ili zbog drugih specifičnosti same nepokretnosti, te ukoliko poreska uprava nema parametre za utvrđivanje tržišne vrednosti, radi ubrzanja postupka i dobijanja podataka koji se odnose na sve elemente koji čine vrednost neke nepokretnosti (starost ili stanje u kojem se objekat nalazi, da li je objekat uknjižen ili ne, da li je u postupku legalizacije i dr.).

Uvodi se novi član 31a kojim je predviđeno umanjenje početne procenjene tržišne vrednosti nepokretnosti u ponovljenom postupku otuđenja na 80% od početne procenjene vrednosti, odnosno 60% od iste, kao i da odluka o tome donosi Vlada, odnosno nadležni organ autonomne pokrajine ili jedinice lokalne samouprave, pod uslovom da je to od interesa za Republiku Srbiju, autonomnu pokrajinu ili jedinicu lokalne samouprave. Ovo iz razloga što su tržišne vrednosti nepokretnosti koje se otuđuju iz javne svojine, često u praksi procenjene u iznosu koji ne odgovara stvarnom stanju nepokretnosti, kao i da se iste ni posle više postupaka oglašavanja ne mogu otuđiti. Posebno napominjemo da Republička direkcija za imovinu Republike Srbije sprovodi postupak oglašavanja radi otuđenja stvari u javnoj svojini, snosi troškove objavljivanja oglasa u javnim glasilima, koji se ponavljaju više puta, bez mogućnosti da snizi početnu  tržišnu vrednost, u kojoj situaciji ni nakon više oglašavanja i proteka više meseci pa i godina nema zainteresovanih lica za kupovinu.

S tim u vezi, takođe ukazujemo da su u postupcima koji se vode pred Republičkom direkcijom za imovinu Republike Srbije česte situacije da usled previsoke procene tržišne vrednosti koju je utvrdio nadležni poreski organ, potencijalni kupci odustaju od kupovine nepokretnosti u javnoj svojini.

Takođe, u postupcima koji se pred Direkcijom vode u vezi sa otuđenjem  pokretnih i nepokretnih stvari stečenih u svojinu Republike Srbije u skladu da odredbama Zakona o poreskom postupku i poreskoj administraciji, postoji nelogičnost u smislu da se nakon sprovedenih neuspešnih postupaka prodaje od strane Poreske uprave, koji idu do umanjenja cene do iznosa od 30% utvrđene procenjene vrednosti nepokretnosti, shodno odredbama člana 110. stav 5. pomenutog zakona prenose u svojinu Republike Srbije u vrednosti jedne trećine utvrđene početne vrednosti.

Biće propisano da Republički geodetski zavod obezbeđuje Direkciji na upit pristup bazi podataka iz svoje nadležnosti neophodnih za vođenje jedinstvene evidencije nepokretnosti u javnoj svojini u skladu sa zakonom kojim se uređuje elektronska uprava.

Omogućava se upis prava javne svojine Republike Srbije na nepokretnostima koje koriste za službene potrebe državni organi i organizacije i javne ustanove čiji je osnivač Republika, i to bez obzira na stanje upisa u katastru. Ovo iz razloga što su na nepokretnostima koje za službene potrebe koriste državni organi i javne ustanove čiji je osnivač Republika Srbija (opštinska odeljenja unutrašnjih poslova, bolnice, škole, ustanove kulture) upisana javna svojina autonomne pokrajine ili jedinice lokalne samouprave. Pored toga, predloženom izmenom omogućilo bi se da u slučajevima kad je po odredbama ovog zakona izvršen upis javne svojine u korist autonomne pokrajine, odnosno jedinice lokalne samouprave, a nepokretnost koristi državni organ, organizacija ili ustanova čiji je osnivač Republika Srbija, nosioci prava javne svojine mogu se sporazumeti da se umesto te nepokretnosti obezbedi neka druga nepokretnost, odnosno ukoliko je to u interesu nosilaca prava javne svojine, mogu izvršiti razmenu ili prenos prava javne svojine na toj ili nekoj drugoj nepokretnosti.

Pojednostavljuje se procedura, odnosno ubrzava postupak upisa javne svojine na nepokretnostima pred nadležnim organom za upis prava na nepokretnostima.

Menja se član 77a Zakona tako što se obavezuje nadležni organ za upis prava na nepokretnostima da po službenoj dužnosti, po sili zakona, izvrši upis prava javne svojine jedinice lokalne samouprave ne samo na ulicama, trgovima i javnim parkovima, već i na nekategorisanim putevima i opštinskim putevima na kojima je kao korisnik upisana jedinica lokalne samouprave, odnosno njeni organi i organizacije, kao i na komunalnim mrežama. Na ovaj način se pojednostavljuje postupak upisa prava javne svojine jedinica lokalne samouprave u javnu knjigu o nepokretnostima i pravima na njima. Stavom 2. istog člana propisuje se obaveza da nadležni organ za upis prava na nepokretnostima po sili zakona i po službenoj dužnosti izvrši upis prava javne svojine u svim slučajevima kada korisnici nepokretnosti nisu izvršili obavezu u zakonom propisanom roku.

Ukida se obaveza javnih preduzeća i društava kapitala da nadležnom organu za upis prava na nepokretnostima, uz zahtev za upis prava svojine, dostavljaju izvod iz javne knjige i potvrdu Direkcije da su nepokretnosti prijavljene radi upisa u jedinstvenu evidenciju nepokretnosti i time se pojednostavljuje procedura i ubrzava postupak upisa javne svojine na nepokretnostima pred nadležnim organom za upis prava na nepokretnostima.

Uvodi se mogućnost konstituisanja prava svojine Republike Srbije na nepokretnostima na kojima su u javnoj knjizi o nepokretnostima i pravima na njima kao korisnici, odnosno nosioci prava korišćenja upisana pravna lica i drugi oblici organizovanja koji su prestali da postoje i koji nemaju pravne sledbenike, a zahtev za upis na navedenim nepokretnostima podnosi Državno pravobranilaštvo, odnosno Direkcija.

Izvor: Izvod iz obrazloženja preuzet sa sajta Narodne skupštine Republike Srbije (www.parlament.gov.rs)

Izvor: izvodi iz propisa preuzeti su iz programa „Propis Soft“ – Redakcija Profi Sistem Com-a