Vračanje, proricanje sudbine, tumačenje snova i slična obmanjivanja

Strahovi i verovanja su iskonski vezana za čoveka.Čini mi se da su strahovi jedna od bitnijih karika u vezi davnašnjeg predaka čoveka, pračoveka, i današnjih ljudi, odnosno, rekao bih, da je to zajednička karakteristika, nezavisno od stepena civilicacijskog napretka. Setimo se samo učenja o homosapiensu i njegovih strahova usled grmljavine ili kakve druge, tada, njemu neobjašnjive prirodne pojave.

Nakon toga, odnosno paralelno sa tim, pračovek, ne mogavši da razume i objasni šta mu se događa, započinje da pridaje različiti značaj pojedinim prirodnim pojavama i događajima sa njima u vezi. Svemu tome osnova je strah.

Ovakvi uslovi življenja iznedrili su razne plemenske vrače, odnosno, osobe koje navodno mogu uticati i time kontrolisati sve, pa i prirodne pojave. Na temeljima neznanja i specifičnostima evolucije u razvoju čoveka, dolazimo i do magije ili mađije. Magija je reč grčkog porekla i označava čarobnjaštvo, verovanje da se određenim tajanstvenim radnjama, znacima i formulama mogu potčiniti natprirodne sile da se pomoću njih može uticati na zemaljske događaje. Kada uticaj nanosi štetu govorimo o crnoj, a kada donosi korist o beloj magiji. Sa magijom se susreće, kako kod primitivnih, tako i kod kulturnih naroda.

Na izneto se nadovezuje i pojava fatalizma koji se definiše kao vera u sudbinu i njenu neizmenljivost, odnosno pogled na svet zasnovan na verovanju da su sve pojave i sva zbivanja unapred određeni i sudbinski neizbežni.

Sklonost ka mitskom u tumačenju nepoznatog tj. nedovoljno- razjašnjenom, zatim davanje značaja nekom ili nečemu, a koje prevazilazi tumačenja na nauci zasnovanom, dobija na, kako sadržaju, tako i na masovnosti u sredinama nedovoljno prosvećenim, odnosno obrazovanim.

Mnoge ruralne sredine jesu pogodno tle za to, no, ne zaboravimo da su do sada i u gradovima, kao i u Beogradu ne samo uočene, kao društveno štetne pojave, već su i procesuirane razne proročice, travari i raznorazni drugi ”prodavači magle”.

Sva savremena društva i države nastoje da se suprostave ovim pojavama i to, kako preventivno tako i represivnim putem tj. zakonodavnom regulativom, te otkrivanjem ovih pojava i procesuiranjem izvršilaca prekršaja.

Tako i naše društvo, odnosno država putem odredbi Zakona o javnom redu i miru sadržanim u članu 13. Zakona, reguliše ovu materiju i definiše vračanje, proricanje sudbine, tumačenje snova i slična obmanjivanja kao radnje izvršenja prekršaja.

No, pre svega treba napomenuti da je Zakon o javnom redu i miru objavljen je u ” Službenom glasniku RS” br. 51/92, 53/93, 67/93, 48/94 i 101/2005.

Stupanjem na snagu ovog zakona prestao je da važi Zakon o prekršajima protiv javnog reda i mira ( ”Službeni glasnik SRS” br. 20/69…..11/75 i ”Službeni glasnik RS” 32/91), kao i Zakon o prekršajima javnog reda i mira SAPV i Zakon o javnom redu i miru SAPK.

Zakon o prekršajima protiv javnog reda i mira i novi zakon o javnom redu i miru na isti način tretiraju ovu materiju. No, bitno je da je, a u svetlu istorijsko-političkog tumačenja istog, navesti da je Zakon o prekršajima protiv javnog reda i mira donet u vreme SFRJ, odnosno, kasnije, Socijalističke Republike Srbije. Poznato je da je ta država bila sekularna, odnosno da je crkva bila odvojena od države. I kao takva ona se borila protiv ovih, bez svake sumnje, društveno neprihvatljivih, negativnih pojava, koje u su inkriminisane kao prekršaji i po osnovu kojih su izricane kazne, i to, kako novčane, tako i kazne zatvora.

Vračanje, proricanje sudbine, tumačenje snova ili slična obmanjivanja, jesu radnje izvršenja prekršaja definisanog odredbom člana 13. Zakona o javnom redu i miru.

Da bi ove radnje imale prekršajno pravni značaj, odnosno da bi se njihov izvršilac mogao procesuirati pred prekršajnim sudom, za posledicu moraju imati ugrožavanje spokojstva građana ili se njima remeti javni red i mir. Naime, izvršenjem ovog prekršaja u realnom svetu narušava se opšta društvena disciplina koja je normativno izražena kao javni poredak koji je zaštićen u prekršajno-pravnom smislu.

Zaprećena kazna za izvršenje ovog prekršaja je novčana kazna do 20.000,00 dinara ili kazna zatvora do 30 dana (zakonski minimum 5.000,oo dinara-član 35. Zakona o prekršajima).

Zakonom o javnom redu i miru nisu precizno označene-definisane radnje izvršenja predmetnog prekršaja, odnosno, nejasno je koje su to radnje koje se mogu okarakterisati tj. podvesti pod radnje vračanja, proricanja sudbine ili tumačenja snova.

Takođe, kod zakonodavne formulacije ” sličnim obmanjivanjem” treba imati u vidu postupanje učinioca prekršaja, analogno, vračanju ili proricanju sudbine, kao na primer da određena životinja određuje ili utiče na nečiju sreću (miš, papagaj i slično). No, za stav o tome da je izvršena radnja, istovremno i radnja prekršaja, očigledno je od značaja da se u sudskom postupku utvrdi da li je nastupila posledica. Kao što smo videli posledica ovog prekršaja može biti izražena u ugrožavanju spokojstva građana ili u remećenju javnog reda i mira.

S obzirom da Zakon o javnom redu i miru ne definiše pojam spokojstvo građana, mišljenja sam da ovaj pojam nalazi uporište u pojmu javnog reda i mira, koji je ovim zakonom određen pozitivno, odnosno isti definiše šta se ima smatrati pod pojmom javni red i mir. Naime: javni red i mir, u smislu ovog zakona, jeste “usklađeno stanje međusobnih odnosa građana nastalo njihovim ponašanjem na javnom mestu i delovanjem organa i organizacija u javnom životu radi obezbeđenja jednakih uslova za ostvarivanje prava građana na ličnu i imovinsku sigurnost, mir i spokojstvo, privatni život, slobodu kretanja, očuvanje javnog morala i ljudskog dostojanstva i prava maloletnika na zaštitu.”

Sa iznetog nalazim da građanin i njegov doživljaj inkriminisanih radnji kao osećaj ugroženosti sopstvenog spokojstva, jeste bitno obeležje ovog prekršaja (posledica), a što se tokom sudskog-prekršajnog postupka treba učiniti nespornim. No, kada govorimo o ugrožavanju spokojstva građanina, nameće se pitanje dokazivanja nastupelosti ove posledice, obzirom da se radnjama vračanja, gatanja i dr. zainteresovani građani, podvrgavaju samoinicijativno-dobrovoljno, a sve u uslovima izdvojenih, dobro ”maskiranih” prostorija, koje su u svetlu svoje unutrašnjosti prilagođene za kontakt tipa ”oči u oči”. Tačnije kako neko može imati osećaj ugroženosti ličnog spokojstva kada je, pre podvrgavanja ritualnim radnjam, znao u šta se upušta, sa kavim licima dolazi u kantakt, pod kakvim uslovima, i istovremeno želeći da se tim radnjama i postupcima podvrgne. Motiv za prijavljivanje ovih nedozvoljenih radnji nadležnim Organima može biti izbegavanje plaćanja nagrade, ako je ugovorena na početku, ili stav o neprihvatljivosti rezultata proricanja sudbine, tumačenja snova i slično. Stava sam da u ovom slučaju nije nastupila ova vrsta posledice, sa kog razloga u svetlu ove posledice i nisu ispunjeni svi elemeti bića ovog prekršaja.

No, ako nema individualno određenog građanina čije je spokojstvo povređeno, kao oštećenog, bilo iz razloga prikrivanja ovih radnji ili prijavljivanja, istih, nadležnim Organima, što je motivisano, predhodno obrazloženim razlozima, u uslovima nesporno dokazanih radnji, koje čine obeležje ovog prekršaja, stava sam da stoji povreda javnog reda i mira, kao druga, zakonom, izričito propisana posledica radnji ovog prekršaja.

U svakom slučaju sve radnje izvršenja ovog prekršaja upravljene su na razvijanje sujeverja. Na temelju toga, u sociološkom smislu, ove radnje su društveno neprihvatljive, jer su društveno negativne. Negativne su nezavisno na iznetu inkriminaciju i pravnu sankciju u vezi sa tim. Ovo stoga što se, izvršenjem radnji ovog prekršaja, pothranjuju shvatanja koja su po svojoj prirodi i sadržaju suprotna naučnom, prosvetnom i kulturnom stanju, pa posmatrano i sa tog aspekta, postupanje je antisocijalno, koje nosi sa sobom fatalizam i sujeverje.

Svedoci smo da se dugo vremena u nazad vračanjem i drugim radnjama ove vrste bave lica u vidu zanata, odnosno za iste primaju kakve vrednosti u vidu nagrade. Nameće se pitanje da li je nagrada za vršenje ovih poslova obeležje bića prekršaja, u svom osnovnom obliku ili se radi o kvalifikovanom obliku. Nagrada kao motiv izvršenja prekršaja nije inkorporiran kao obeležje predmetnog prekršaja.

Na ovom mestu svakako treba ukaziti na potrebu da se načini razlika između onih koji vračanje, proricanje sudbine i dr. čine u veri da time rade pravu stvar, iz ubeđenja, i onih, koje sa tim u vezi, zanima samo zarada, odnosno kakva korist-interes.

Stava sam da društvo mora putem obrazovnog sistema građana, u celini, edukacijom mladih putem dešavanja kroz rezličite forme neformalnih grupa-nevladinih organizacija iz zemelje i inostranstva, brigom o porodici, kao i putem medija, energično uticati da praznoverni pristup životu, njegovim lepotama i problemima, bude potisnut, ostavljen prošlosti, te da se bitisanje u njemu uspostavi na shvatanjima bliskim osvedočenim naučnim i kulturološkim dostignućima i vrednostima civilizacije.
Krivični zakonik

Nadrilekarstvo i nadriapotekarstvo
Član 254.
(1) Ko se bez odgovarajuće stručne spreme bavi lečenjem ili pružanjem drugih medicinskih usluga,

kazniće se novčanom kaznom ili zatvorom do tri godine.

(2) Kaznom iz stava 1. ovog člana kazniće se i ko se bez odgovarajuće stručne spreme bavi spravljanjem ili izdavanjem lekova.
MAGIJA- MAĐIJA (grčkog porekla) – čarobnjaštvo, verovanje da se određenim tajanstvenim radnjama, znacima i formulama mogu potčiniti nadprirodne sile da se pomoću njih može uticati na zemaljske događaje. Kada uticaj nanosi štetu govorimo o crnoj, a kada donosi korist bela magija. Susreće se, kako kod primitivnih, tako i kod kulturnih naroda.

Izvor: Goran  Milić, Sudija